درماتیت تماسی: وقتی پوست به آنچه دوست ندارد واکنش نشان می‌دهد

• درماتیت تماسی: وقتی پوست به آنچه دوست ندارد واکنش نشان می‌دهد

تا به حال بعد از تماس با یک صابون جدید یا پوشیدن یک جواهر جدید، خارش، قرمزی یا حتی تاول‌هایی روی پوستتان ظاهر شده؟ این تجربه ممکن است نشانه‌ای از درماتیت تماسی باشد. درماتیت تماسی نوعی التهاب پوستی است که در اثر تماس مستقیم با یک ماده تحریک‌کننده یا آلرژن به وجود می‌آید. این واکنش به سرعت پوست شما را درگیر می‌کند، اما خوشبختانه مسری نیست و می‌توانید با رعایت برخی نکات از آن جلوگیری کنید. در این مطلب به طور کامل به معرفی این بیماری، علل و علائم آن و همچنین راه‌های درمان و پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.

• درماتیت تماسی چیست؟

درماتیت تماسی یک واکنش آلرژیک یا تحریکی در پوست است که در اثر تماس مستقیم با یک ماده خاص ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد بثورات قرمز، خارش شدید و حتی تاول‌هایی شود که به سرعت ظاهر می‌شوند. به عنوان مثال، اگر پای شما با پیچک سمی تماس داشته باشد، ممکن است بثورات در امتداد این ناحیه بروز کند. علائم این نوع درماتیت می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت پس از تماس با ماده تحریک‌کننده شروع شود و به مدت ۲ تا ۴ هفته ادامه پیدا کند.

• انواع درماتیت تماسی: چگونه واکنش پوست خود را بشناسیم؟

درماتیت تماسی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

۱٫ درماتیت تماسی آلرژیک

در این نوع درماتیت، بدن شما نسبت به ماده‌ای که به آن حساسیت دارد (آلرژن)، واکنش آلرژیک نشان می‌دهد. این آلرژن‌ها ممکن است فلزات (مانند نیکل در جواهرات)، مواد آرایشی، عطرها و مواد نگهدارنده باشند. نکته جالب در این نوع درماتیت این است که بثورات ممکن است چندین روز پس از قرار گرفتن در معرض آلرژن ظاهر شوند.

۲٫ درماتیت تماسی تحریکی

این نوع واکنش پوست در اثر تماس با موادی ایجاد می‌شود که مستقیماً پوست را تحریک می‌کنند. مواد شوینده، صابون‌های قوی، پاک‌کننده‌ها و حتی برخی اسیدها از جمله محرک‌های رایج هستند. برخلاف نوع آلرژیک، در این حالت علائم به مدت کوتاه­تری پس از تماس با ماده تحریک‌کننده ظاهر می‌شوند.

۳٫ کهیر تماسی

نوعی واکنش سریع و گذرا که معمولاً بلافاصله پس از تماس با ماده آلرژن بروز می‌کند. پوست قرمز و متورم شده و این علائم به‌سرعت از بین می‌روند.

• ناحیه‌های رایج ابتلا به درماتیت تماسی

درماتیت تماسی می‌تواند در هر قسمتی از بدن که با مواد آلرژن یا تحریک‌کننده تماس پیدا کند، ظاهر شود. با این حال، برخی از نواحی بدن بیشتر مستعد ابتلا هستند:

واژن و ناحیه تناسلی: درماتیت تماسی در این ناحیه ممکن است ناشی از استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری یا لباس زیر پلاستیکی باشد که می‌تواند منجر به خارش، قرمزی و سوزش شود.

چشم‌ها و پلک‌ها: استفاده از عطرها، کرم‌های دور چشم، مواد آرایشی و حتی لنزهای تماسی می‌تواند عامل بروز درماتیت تماسی در ناحیه اطراف چشم باشد. علائم شامل قرمزی، خشکی و التهاب پوست اطراف پلک‌ها می‌شود.

پوست سر: محصولات مراقبت از مو مانند رنگ موها و مواد کراتینه می‌توانند باعث ایجاد درماتیت در پوست سر شوند. این نوع التهاب ممکن است منجر به خارش و تحریک پوست سر شود.

زیر بغل: استفاده از دئودورانت‌های قوی یا سایر محصولات خوشبوکننده می‌تواند منجر به درماتیت تماسی در زیر بغل شود.

• شیوع درماتیت تماسی: چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند؟

درماتیت تماسی یک بیماری شایع است که بسته به شغل و سبک زندگی افراد، ممکن است در برخی افراد بیشتر دیده شود. نتایج برخی مطالعات نشان داده‌اند که حدود ۴۵ درصد افراد به نوعی با درماتیت تماسی درگیر هستند. بیشترین شیوع درماتیت در ناحیه دست‌ها و به‌ویژه پشت دست‌ها گزارش شده است. همچنین افراد با سابقه اگزما یا آلرژی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به درماتیت تماسی هستند.

• تشخیص درماتیت تماسی: پزشک چگونه این بیماری را تشخیص می‌دهد؟

تشخیص درماتیت تماسی معمولاً با معاینه فیزیکی و پرسیدن سوالاتی از بیمار درباره تماس با مواد خاص انجام می‌شود. پزشک ممکن است سوالاتی مانند موارد زیر بپرسد:

• چه مدت است که علائم را دارید؟
• آیا تغییری در روتین مراقبت از پوست خود ایجاد کرده‌اید؟
• آیا با گیاهان یا مواد شیمیایی جدیدی در تماس بوده‌اید؟
• آیا شغل شما شامل تماس با مواد محرک است؟

برای تشخیص درماتیت تماسی آلرژیک، پزشک ممکن است از آزمایش پچ (Patch Test) استفاده کند. در این آزمایش، پچ‌های کوچکی حاوی آلرژن‌های رایج روی پوست بیمار چسبانده می‌شود و پس از ۴۸ تا ۹۶ ساعت، واکنش‌های پوست بررسی می‌شود.

• علائم و نشانه‌های درماتیت تماسی: چه چیزی را باید بشناسیم؟

علائم درماتیت تماسی می‌تواند بسته به نوع و شدت آن متفاوت باشد. در اینجا برخی از علائم رایج ذکر شده است:

بثورات خارش‌دار: معمولاً اولین علامت درماتیت است که ممکن است بسیار آزاردهنده باشد.

لکه‌های پوستی تیره‌تر از حد معمول: به‌ویژه در پوست‌های تیره‌تر، این لکه‌ها به‌صورت هایپرپیگمانته (پررنگ تر از پوست اطراف) ظاهر می‌شوند.

پوسته‌پوسته شدن و ترک‌های پوستی: در این مورد، پوسته‌پوسته شدن و ترک‌های کوچک دیده می‌شود.

برجستگی‌ها و تاول‌ها: در برخی موارد، تاول‌های کوچک همراه با ترشح یا پوسته‌ریزی بروز می‌کند.

• عوامل خطر: چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند؟

برخی مشاغل و فعالیت‌ها می‌توانند افراد را بیشتر در معرض خطر ابتلا به درماتیت تماسی قرار دهند:

۱. کشاورزان و کارگران ساختمانی: به دلیل تماس مداوم با مواد شیمیایی و ابزارهای آلوده.

۲. آرایشگران و متخصصین زیبایی: که روزانه با مواد آرایشی، رنگ‌های مو و مواد شیمیایی سروکار دارند.

۳. کادر بهداشتی و درمانی: به‌ویژه افرادی که با مواد ضدعفونی‌کننده و لاتکس دستکش در تماس هستند.

۴. آشپزها و کارکنان صنایع غذایی: که مداوم با مواد شوینده و مواد غذایی حساسیت‌زا کار می‌کنند.

• راه‌های درمان درماتیت تماسی: تسکین خارش و التهاب

درمان درماتیت تماسی بسته به شدت علائم و نوع آن متفاوت است، اما معمولاً شامل مراحل زیر است:

۱. اجتناب از آلرژن‌ها و مواد تحریک‌کننده: اولین و مؤثرترین راه برای بهبود درماتیت تماسی، شناسایی و دوری از موادی است که باعث تحریک پوست شده‌اند.

۲. استفاده از کرم‌ها و پمادهای ضد التهاب: کورتیکواستروئیدهای موضعی مانند پمادهای استروئیدی می‌توانند به کاهش التهاب و خارش کمک کنند.

۳. مصرف آنتی‌هیستامین‌ها: برای کاهش خارش شدید، ممکن است پزشک شما آنتی‌هیستامین‌های خوراکی تجویز کند.

۴. مرطوب‌کننده‌های بدون عطر: استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب می‌تواند به بازسازی لایه محافظ پوست و جلوگیری از خشکی کمک کند.

• پیشگیری از درماتیت تماسی: چگونه از پوست خود محافظت کنیم؟

پیشگیری همیشه بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات پوستی است. برای کاهش خطر ابتلا به درماتیت تماسی، می‌توانید این اقدامات را انجام دهید:

۱. استفاده از محصولات محافظتی: از کرم‌ها و ژل‌های محافظ پوست برای ایجاد یک سد محافظ بین پوست و مواد آلرژن یا محرک استفاده کنید. همچنین استفاده از دستکش‌ها و لباس‌های محافظتی هنگام کار با مواد شیمیایی و محرک می‌تواند از بروز درماتیت جلوگیری کند.

۲. انتخاب محصولات ملایم: از شوینده های غیرصابونی و پاک‌کننده‌های ملایم و بدون عطر و رنگ استفاده کنید. محصولات حاوی مواد شیمیایی قوی می‌توانند پوست را تحریک کرده و علائم درماتیت را تشدید کنند.

۳. دوری از آلرژن‌های شناخته شده: اگر می‌دانید که به موادی مانند نیکل، لاتکس یا عطرها حساسیت دارید، سعی کنید از تماس با این مواد خودداری کنید.

۴. شستن دست‌ها پس از تماس با آلرژن‌ها: اگر با یک ماده آلرژن یا محرک تماس پیدا کردید، بلافاصله دست‌ها و پوست خود را با آب خنک و صابون بشویید تا ماده تحریک‌کننده از روی پوست پاک شود.

۵. مرطوب نگه‌داشتن پوست: استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌های مناسب به جلوگیری از خشکی و تحریک پوست کمک می‌کند.

• راه‌های درمان خانگی برای درماتیت تماسی

گاهی اوقات می‌توانید علائم درماتیت تماسی را با روش‌های خانگی کاهش دهید. در اینجا برخی از توصیه‌ها برای درمان خانگی آمده است:

• بلافاصله پوست خود را با صابون ملایم و آب خنک بشویید.
• آلرژن یا محرک ایجادکننده بثورات را حذف کنید یا از آن اجتناب کنید.
• کرم هیدرو کورتیزون را روی نواحی کوچک بمالید.
• مرطوب‌کننده‌ها را چند بار در روز روی پوست آسیب‌دیده قرار دهید تا به بازسازی لایه محافظ کمک کند.
• یک آنتی‌هیستامین خوراکی برای خارش مصرف کنید.
• ناخن‌های خود را کوتاه کرده تا از خراشیدن جلوگیری کنید.
• دست‌های خود را بعد از شستن خشک نگه دارید، مرطوب کنید و دستکش نخی بپوشید.
• از لوسیون آنتی‌هیستامین استفاده نکنید مگر اینکه پزشک شما آن را توصیه کند، زیرا ممکن است باعث تحریک پوست یا واکنش آلرژیک نیز شود.
• درصورت عدم بهبود بعد از ۲-۳ روز به متخصص پوست مراجعه کنید.

• سوالات پرتکرار

آیا درماتیت تماسی مسری است؟

خیر، درماتیت تماسی مسری نیست. اگرچه ممکن است ماده آلرژن از طریق تماس با همان ماده به فرد دیگری منتقل شود، اما علائم درماتیت ناشی از حساسیت یا تحریک پوست فرد است و به‌طور مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.

کدام مشاغل بیشتر در معرض ابتلا به درماتیت تماسی هستند؟

مشاغلی که در آن افراد مداوماً با مواد شیمیایی، مواد شوینده یا فلزات تماس دارند بیشتر در معرض ابتلا به درماتیت تماسی هستند. این مشاغل شامل کارگران ساختمانی، آرایشگران، کارکنان صنایع غذایی و کادر درمانی می‌شوند.

چگونه درماتیت تماسی تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص درماتیت تماسی معمولاً با معاینه بالینی و بررسی تاریخچه تماس با مواد مختلف انجام می‌شود. برای درماتیت تماسی آلرژیک، آزمایش پچ (patch test) می‌تواند به تشخیص دقیق ماده آلرژن کمک کند. در این آزمایش، موادی که ممکن است باعث حساسیت شوند در مقدار مناسب و با تکنیک مشخص توسط پزشک بر روی پوست چسبانده می‌شوند و واکنش پوست پس از چند روز بررسی می‌شود.

چه روش‌های درمانی برای درماتیت تماسی وجود دارد؟

درمان درماتیت تماسی بسته به شدت و نوع آن متفاوت است. معمولاً شامل اجتناب از ماده آلرژن یا تحریک‌کننده، استفاده از کرم‌های ضدالتهابی (مانند کورتیکواستروئیدها) و مصرف آنتی‌هیستامین‌ها برای کنترل خارش است. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی تجویز کند.

References:

1. PubMed. Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov.
2. Mayo Clinic. Available at: https://mayoclinic.org.