- لیکن پلان: دشمن خفته در پوست که باید آن را بهتر بشناسید
- لیکن پلان: دشمن خفته در پوست که باید آن را بهتر بشناسید
تصور کنید که پوستتان ناگهان دچار خارش، لکه‌های بنفش و تورم‌هایی می‌شود که شاید در نگاه اول بی‌اهمیت به نظر برسند. اما این برجستگی‌های پوستی، می‌توانند علامتی از یک بیماری خودایمنی به نام لیکن پلان باشند. بیماری‌ای که گرچه خوشبختانه مسری نیست، اما می‌تواند برای فرد مبتلا، نگران‌کننده و حتی طولانی‌مدت باشد.
آیا تاکنون با این بیماری مواجه شده‌اید؟ شاید خودتان یا یکی از نزدیکانتان از خارش‌های مداوم یا برجستگی‌های بنفش روی مچ دست یا پا شکایت کرده‌اید. در این مقاله قصد داریم این بیماری کمتر شناخته‌شده را بهتر بشناسیم و راه‌های پیشگیری و درمان آن را به‌طور دقیق بررسی کنیم.
- لیکن پلان چیست؟
لیکن پلان یک بیماری التهابی خودایمنی است که به پوست و غشاهای مخاطی حمله می‌کند. این بیماری بیشتر در قالب برجستگی‌های خارش‌دار بنفش‌رنگ روی پوست ظاهر می‌شود و ممکن است مناطق مختلفی از بدن مانند مچ دست، مچ پا، کمر، دهان، ناخن‌ها و حتی پوست سر را درگیر کند. اگرچه این بیماری می‌تواند ناخوشایند باشد، اما خبر خوب این است که سرایت نمی‌کند و به دیگران منتقل نمی‌شود.
- علت بروز لیکن پلان: دشمنی که از درون برمی‌خیزد
علت دقیق لیکن پلان همچنان ناشناخته است، اما مطالعات نشان می‌دهد که این بیماری ناشی از اختلال در سیستم ایمنی بدن است. سیستم ایمنی به‌جای محافظت از بدن، به‌اشتباه به پوست و غشاهای مخاطی حمله می‌کند و التهاباتی ایجاد می‌کند که به‌صورت برجستگی‌ها و خارش ظاهر می‌شوند. در ادامه، به عواملی که ممکن است خطر بروز این بیماری را افزایش دهند می‌پردازیم:
۱٫ ویروس‌ها:
یکی از مهم‌ترین عوامل مرتبط با لیکن پلان، ویروس هپاتیت C است. افرادی که به این ویروس مبتلا هستند، به‌طور قابل توجهی بیشتر در معرض این بیماری پوستی قرار دارند.
۲٫ آلرژی‌های تماسی:
برخی فلزات مانند جیوه، مس و طلا که در ترمیم دندان استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث بروز لیکن پلان در دهان شوند. اگر دچار این نوع از لیکن پلان هستید، شاید بهتر باشد از دندانپزشک خود بخواهید این فلزات را با موادی مانند سرامیک جایگزین کند.
۳٫ داروها:
برخی داروها مانند دیورتیک‌ها، مسدودکننده‌های بتا و داروهای ضد مالاریا می‌توانند باعث تحریک و بروز لیکن پلان شوند. این داروها سیستم ایمنی بدن را به طریقی تحت تاثیر قرار می‌دهند که منجر به بروز این بیماری می‌شود.
۴٫ استرس:
همان‌طور که استرس در تشدید بسیاری از بیماری‌ها نقش دارد، لیکن پلان نیز از این قاعده مستثنا نیست. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری، گزارش داده‌اند که علائم آن پس از یک دوره استرس‌زا تشدید شده است.
۵٫ ژنتیک:
هرچند این بیماری به‌طور مستقیم ارثی نیست، اما مشاهده شده است که افرادی با سابقه خانوادگی مثبت بیشتر در معرض ابتلا به لیکن پلان هستند.
علائم و نشانه‌های لیکن پلان: این مهمان ناخوانده را چگونه بشناسیم؟
این بیماری در هر فرد می‌تواند به‌صورت متفاوتی بروز کند. لیکن پلان می‌تواند نواحی مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهد و در هر کدام علائم متفاوتی ایجاد کند:
۱٫ پوست:
برجستگی‌های کوچک و بنفش‌رنگ که به‌خصوص در مچ دست و مچ پا ظاهر می‌شوند. این برجستگی‌ها خارش‌دار هستند و گاهی خطوط سفید کوچکی در میان آن‌ها دیده می‌شود که به آن استریا ویکهام می‌گویند. در موارد نادر، تاول نیز ممکن است مشاهده شود.
۲٫ دهان:
لیکن پلان دهانی معمولاً به‌صورت نقاط یا خطوط سفیدرنگ روی زبان، لثه‌ها یا لب‌ها ظاهر می‌شود. ممکن است این نوع از لیکن پلان دردناک باشد و باعث قرمزی و تورم دهان شود. اگر علائم دهانی دارید، باید دقت بیشتری به بهداشت دهان و دندان خود داشته باشید.
۳٫ ناخن‌ها:
در برخی از افراد، لیکن پلان ناخن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد شیارهای برآمده، نازک شدن یا حتی از دست رفتن ناخن‌ها (به‌طور موقت یا دائم) شود.
۴٫ پوست سر:
لیکن پلان پوست سر می‌تواند باعث قرمزی و ریزش تکه‌ای موها شود. اگر این بیماری به‌درستی درمان نشود، ممکن است ریزش مو دائمی شود.
- لیکن پلان و ریزش مو: چگونه این بیماری به موها حمله می‌کند؟
لیکن پلان و ریزش مو: چگونه این بیماری به موها حمله می‌کند؟یکی از نگرانی‌های بزرگ بیماران مبتلا به لیکن پلان پوست سر، ریزش مو است. این نوع از لیکن پلان به‌تدریج فولیکول‌های مو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث التهاب و تخریب آن‌ها می‌شود. اگر بیماری درمان نشود، فولیکول‌های مو کاملاً از بین می‌روند و فرد دچار ریزش موی دائمی می‌شود. به این نوع ریزش مو، لیکن پلانوپیلیاریس یا لیکن پلان فولیکولاریس می‌گویند.
- تشخیص لیکن پلان: چگونه می‌توان این بیماری را شناسایی کرد؟
تشخیص این بیماری اغلب از طریق معاینه بالینی پوست توسط پزشک انجام می‌شود. پزشکان معمولاً با مشاهده علائم ظاهری می‌توانند لیکن پلان را تشخیص دهند. اما در برخی موارد، برای اطمینان بیشتر از روش بیوپسی استفاده می‌شود. در این روش، پزشک نمونه کوچکی از پوست را برداشته و آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا تشخیص نهایی را بدهد.
این اقدام با بی حسی موضعی و بدون درد انجام می شود و کل زمان لازم برای نمونه برداری ۵ تا ۱۰ دقیقه است.
- درمان لیکن پلان: چگونه با این بیماری مقابله کنیم؟
درمان ها و راهکارهای زیادی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران در دسترس است. درمان‌ها بر روی کاهش التهاب، خارش و جلوگیری از تشدید بیماری تمرکز دارند. در ادامه به برخی از رایج‌ترین درمان‌های این بیماری اشاره می‌کنیم:
۱٫ کورتیکواستروئیدها:
این داروها به‌صورت کرم یا قرص تجویز می‌شوند و به کاهش التهاب و خارش کمک می‌کنند. بسته به شدت بیماری، پزشک ممکن است از نوع موضعی یا خوراکی این داروها استفاده کند.
۲٫ ماینوکسیدیل:
اگر لیکن پلان باعث ریزش مو شده باشد، ماینوکسیدیل می‌تواند به تحریک رشد مجدد موها کمک کند که حتما باید در کنار درمان های خوراکی مخصوص این بیماری باشد و به تنهایی برای درمان لیکن پلان مو کافی نمی باشد.
۳٫ آنتی‌هیستامین‌ها:
برای کنترل خارش، پزشکان ممکن است از آنتی‌هیستامین‌ها استفاده کنند. این داروها به کاهش علائم پوستی کمک می‌کنند.
۴٫ رتینوئیک اسید:
این ماده به پاکسازی پوست و کاهش برجستگی‌های ناشی از لیکن پلان کمک می‌کند. این دارو به‌صورت کرم یا قرص در دسترس است.
۵٫ PUVA تراپی:
این نوع درمان با استفاده از نور UV انجام می‌شود و به بهبود علائم بیماری کمک می‌کند. این روش بیشتر برای بیماران با علائم شدید تجویز می‌شود.
- پیش‌آگهی: آیا لیکن پلان به‌طور خودبه‌خود بهبود می‌یابد؟
نوع پوستی لیکن پلان معمولاً طی دو سال به‌طور خودبه‌خود از بین می‌رود. اما در برخی موارد، علائم دهانی و ناخنی این بیماری ممکن است مزمن باشند و دوره‌های عود و فروکش داشته باشند. ریزش موی ناشی از این بیماری متأسفانه دائمی است و باید به سرعت تشخیص داده و درمان شود تا از ریزش مو جلوگیری شده و بیماری کنترل شود.
- خودمراقبتی و راه‌های طبیعی برای کاهش علائم لیکن پلان
علاوه بر درمان‌های دارویی، می‌توانید با رعایت برخی نکات ساده، علائم بیماری را کاهش دهید:
۱٫ استفاده از شوینده‌های ملایم:
از صابون‌ها و شامپوهای فاقد عطر و رنگ استفاده کنید تا پوستتان تحریک نشود.
۲٫ مدیریت استرس:
استرس می‌تواند علائم را تشدید کند، بنابراین از روش‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن یا یوگا استفاده کنید.
۳٫ رعایت بهداشت دهان:
اگر به نوع دهانی لیکن پلان مبتلا هستید، رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است. مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان می‌تواند به جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب کمک کند. همچنین از خوردن غذاهای تحریک‌کننده مانند غذاهای تند و اسیدی خودداری کنید. لیکن پلان دهانی به دو نوع زخمی و غیرزخمی تقسیم می شود. نوع زخمی لیکن پلان دهانی حتما نیاز به درمان دارویی دارد. در غیراینصورت باعث زخم های مزمن و گاهی ایجاد سلول های سرطانی روی زخم خواهد شد.
۴٫ محافظت از پوست در برابر نور خورشید:
نور خورشید می‌تواند در بعضی انواع لیکن پلان علائم پوستی این بیماری را تشدید کند. استفاده از کرم‌های ضدآفتاب با SPF بالا می‌تواند پوست شما را در برابر آسیب‌های بیشتر محافظت کند.
۵٫ پرهیز از خارش پوست:
اگرچه خارش ممکن است وسوسه‌برانگیز باشد، اما خاراندن پوست می‌تواند وضعیت را بدتر کند و حتی به ایجاد عفونت‌های ثانویه منجر شود. استفاده از پمادهای ضد خارش و کمپرس‌های سرد می‌تواند به تسکین خارش کمک کند.
- سؤالات پرتکرار
آیا لیکن پلان دهانی خطرناک است؟
به‌طور کلی خیر، لیکن پلان دهانی خطرناک نیست. اما در برخی موارد، این بیماری می‌تواند خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهد. بنابراین، رعایت بهداشت دهان و معاینات منظم دندانپزشکی توصیه می‌شود. مراجعه به متخصص پوست جهت درمان دارویی به موقع ضروری است.
آیا لیکن پلان درمان دارد؟
داروها و روش‌های درمانی بسیاری که وجود دارند می‌توانند علائم را کاهش داده و بهبود بخشند. در اکثر موارد، نوع پوستی این بیماری به‌مرور زمان بهبود می‌یابد.
آیا لیکن پلان می‌تواند بازگردد؟
بله، لیکن پلان ممکن است در برخی از افراد دوباره عود کند، به‌ویژه در صورت وجود عوامل محرک مانند استرس یا داروهای خاص در بعضی موارد. این بیماری خود محدودکننده است و در بیشتر موارد بین چند ماه تا چند سال ناپدید می‌شود، اما در ۲۰٪ موارد امکان بازگشت آن وجود دارد.
آیا ریزش موی ناشی از لیکن پلان دائمی است؟
بله، اگر لیکن پلان پوست سر به‌موقع درمان نشود، ممکن است فولیکول‌های مو کاملاً تخریب شده و ریزش موی دائمی رخ دهد. برای جلوگیری از این وضعیت، درمان سریع و مناسب ضروری است.
چگونه می‌توانم از بروز لیکن پلان پیشگیری کنم؟
پیشگیری قطعی از این بیماری ممکن نیست، اما رعایت نکات خودمراقبتی مانند کاهش استرس، رعایت بهداشت و استفاده از شوینده‌های ملایم می‌تواند به کاهش خطرات و بهبود علائم کمک کند.
References:
- Medscape Registration. Available at: https://emedicine.medscape.com/article/1123213-overview#a7.
- Lichen Planus. Available at: https://ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526126/.
- Lichen Planus: Causes. Available at: https://aad.org/public/diseases/a-z/lichen-planus-causes.
